Istotą psychoterapii psychodynamicznej jest docieranie do tych aspektów Ja, które nie są w pełni poznane. Psychoterapia psychodynamiczna toczy się w oparciu o relację i o dialog, mające pomóc pacjentowi m.in. w rozumieniu dróg, którymi dochodzi on do formułowania swoich sądów. Podstawowym narzędziem tego rodzaju terapii jest rozmowa.

Podstawowe cechy psychoterapii psychodynamicznej odróżniające je od innych podejść brzmią następująco:

– To psychoterapia zorientowana na efekt i wyrażanie emocji. Psychoterapeuta psychodynamiczny pomaga pacjentowi opisywać i nazywać własne uczucia włączając te, które są problematyczne lub zagrażające a także takich, których pacjent nie jest w stanie na początku rozpoznać i przyswoić.
– Psychoterapia psychodynamiczna służy badaniu problematycznych myśli i uczuć, których pacjent próbuje uniknąć. Terapeuta skupia się na wynikach stosowanych przez pacjenta, bada ję i objaśnia.
– Psychoterapia psychodynamiczna służy zidentyfikowaniu powtarzających się w myślach i uczuciach pacjenta tematów i wzorców. Psychoterapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać i zrozumieć także nieświadome powody powtarzających się w danych okolicznościach myśli i uczuć.
– Psychoterapia psychodynamiczna służy omówieniu doświadczeń z przeszłości. Psychoterapeuta poznaje wczesne przeżycia pacjenta, ich związek pomiędzy teraźniejszymi uczuciami oraz sposoby jakimi wpływają na obecne życie pacjenta po to, by wyjaśnić jego aktualne trudności.
– Psychoterapia psychodynamiczna opiera się na materiale jakim jest świat fantazji pacjenta.

Psychoterapeuta zachęca pacjenta do mówienia o wszystkim o czym w danej chwili myśli. Świat fantazji stanowi bogate źródło informacji na temat tego jak osoba postrzega siebie i innych. Interpretuje i nadaje sens swoim doświadczeniom, odnajduje radość i znaczenie życia.